Informazione regionale in sardo
14 aprile
Salude a sos ascurtadores de Ràdio Nùgoro Tzentrale
Sos pastores in protesta po su prèssiu de su late marciant dae Nùgoro car’a Otana e a sa 131
Mentres s’annu passadu su prèssiu de su late fit aumentadu como est in ribassu e duncas sos pastores sunt inchietos meda e sunt in protesta puru ca sunt istirinde sos pagamentos de sos prèmios comunitàrios chi sunt isetande dae meda tempus e inbetzes no arribant e bastu. Est pu cussu chi eris chentinàias de allevadores e agricoltores cun tratores si sunt dados apuntamentu in Nùgoro in sa zona de Pradusardu inuve su presidente e su direttore de sa Cordiretti Sardigna Battista Cualbu e Luca Saba ant fatu presente cun forza chi su prèssiu de su late est caladu dae 0,90 euros su litru e 0,80 euros allineandesi cun su calu de su prèssiu de su pecorinu romanu. Ma non sunt protestande solu pro prèssiu de su late, s’àtera chistione manna sunt sos prèmios comunitàrios chene pagados, bi sunt 37 miza pràticas galu chene istruidas po su 2015 cun d-una precentuale de su 34%, sa prus bassa de s’Italia. Sa protesta est sighida car’a Otana cun su traficu chi est andadu pròpiu in tilt.
Tortolì, sos migrantes occupant su portu de Arbatax
Una chimbantina de migrantes africanos ocupant su portu de Arbatax.
Sunt pròpiu 48 e tra issos bi sunt binas pacas fèminas chi ant passadu sa note in s’istatzione maritima chi no est istada mai inaugurada. Custos migrantes sunt arribados dae Casteddu e si depiant imbarcare in d-unu traghetu de sa Tirrenia car’a Civitavecchia, ma sunt istados bloccados po sos controllos ca fint in possessu de documentos frassos, mentres juchiant su billete de sa nave in manos. Sos carabineris de sa cumpanzia de Lanusei lis ant distribuidu su itemandigare, ma non los ant lassados partire po su continente.
Illustrados in Casteddu sos progetos po viaggiare e istudiare po iscoverire s’Europa
Sunt istados ispiegados s’àteru manzanu in sa sala de su Comune de Casteddu dae parte de s’associtzione Tdm 2000, sos modos po pòdere viazare, po si pòdere formare e po pòdere imparare sas limbas istranieras e iscoverire s’Europa cun sos progetos europeos impreande sos fundos comunitàrios chi riservant fundos po borsas de istùdiu a disocupaos e istudentes. Totus sas oportunidades de custos progetos sunt semper prus importantes po sos giòvanos, at dichiaradu Luca Frongia, su presidente de s’associatzione ispiegande a fundu sos contenutos e sas opportunidades chi custos programmas comunitàrios permitint a sos piciocos tra sos 18 e sos 25 annos de los pòdere impreare in modu de connòschere menzus s’Europa. A sa presentatzione de sos programmas bi fint puru s’assessore comunale a su turismu de Casteddu Barbara Argiolas e sos cossizeris Frantzisca Ghirra e Filippo Petrucci.
Papa Frantziscu at annuntziadu: sapadu apo a andare a Lesbo po esprimere solidariedade cun sos migrantes
Como est sicuru, Papa Frantziscu sapadu at èssere in s’isula greca de Lesbo po esprimere sa solidariedade a sos igrantes paris cun su patriarca de Costantinopoli e cun s’arcipìscamu de Atene. Su papa l’at annuntziadu a sa fine de s’udièntzia generale in sa pratza de Santu Predu in Roma.
S’Italia est sa prima in su mundu po s’usu de s’energia solare
Po como in Italia s’impreat s’oto po chentu de s’energia solare segunde su raportu de s’agentzia internatzionale de s’Energia chi nos premiat; a pustis nostru b’est sa Grecia cun su 7,4% e tando sa Germania cun su 7,1%. Ma sa crèschida prus manna l’at registrada sa Cina in custos ùrtimos annos.
13 aprile
Salude a sos ascurtadores de Ràdio Nùgoro Tzentrale
Oroteddi, sos sindigos dimandant prus sicuresa e irvilupu po vinchere sa violentzia
Prima de comintzare s’atopu in su salone su sindigu de Oroteddi Nannino Marteddu, paris cun su presidente de s’ANCI Pier Sandro Scano, at guidadu, in fascia tricolore, unu bellu corteo in sas istradas de sa vidda cun sos àteros sìndigos , amministradores e citadinos comunos attoviados dae cada parte de s’ìsula po li dimustrare totu sa solidariedade issoro contr’a s’atentadu fatu a issu e a sa fiza sua a primos de mese incendiandeli sas veturas. E Marteddu ascurtat sas riflessione de sos ex sindigos de sa vidda chi ant mutidu sa comunidade e sos òspites po faveddare de legalidade, de diàlogu, de democratzia e de rispetu. Issu at detzisu , paris cun sos collaboradores suos, de sighire a amministrare, de non tzèdere a sas intimidatziones, at tentu medas atos de solidariedade. Sa mea, at dichiaradu Nannino Marteddu, no est un’autocandidadura, , ma una candidadura chèrfia dae sos sustenidores meos. E difatis Nannino Marteddu, sìndigu dae 10 annos, non s’arrendet a pustis su chi l’ant fatu su duos de aprile passadu, ma andat a dainnantis e si la tentat po sa ‘e tres vortas comente aiat zai annuntziadu prima chi l”esserent brusiadu sa machina sua e de sa fiza sa note a primos de aprile.
Posada, brincat sa cunduta de s’aba e mizas de familias abarrat a s’assutu
Chene aba potabile in Posada e in sas fratziones de Budoni e de San Teodoro po una die e una note po unu guastu a sa cunduta centrale de s’abanoa. Sighint sos apretos in Posada po una de sas tantas roturas a sa cunduta chi dae sa Fruncu de Oche a s’issida sud de Siniscola battit s’aba potabile a sos centros de Posada e a sas fratziones collinares de Budoni e de San Teodoro. Ant comintzadu a si nde acatare dominiga sero cando sa pressione de s’aba in sos rubinetos a unu certu puntu est calada po sos residentes in Posada e in San Teodoro. Sos operaios de Abanoa sunt intrados deretu in atzione lunis manzanu e ant acontzadu guastos chi si fint verificados dae meda tempus in goi in custos urtimos chimb’annos, causande istrobos mannos a sos centros de sa costa. Cumprendimus chi sunt cosas chi non si podent risorvere in pacu tempus, ma sollecitamus a Abbanoa a isblocare cantu prima sos apaltos de sa conduta nova- marcat su sindigu de Posada Roberto Tola. Intantu su bonu de sa zente chi non tenet depositos o cisternas non podet pònnere lavatrices o lavastoviglias e a bortas tenet dificultades binas a si sapunare. E si lamentant finas sos gestores de sos bar e de sos ristorantes e si la sunt timende su prus como in vista de s’istagione estiva mescamente in sos albergos, tentu contu chi sas tubatziones sunt betzas in cimentu-amiantu collocada finas barant’annos faghet e difatis oramai sunt belle andande male. Bellegai abbanoa at annuntziadu chi est prontu su progetu novu po fàghere sa dorsale nord.
Calant sos redditos in Sardigna, Casteddu sa provincia prus ricca, sa Carbonia-Iglesias sa prus pòvera
Sa provincia de Casteddu est cussa chi, in base a sas dichiaratziones de su 2015, at fatu registrare su redditu po capite prus artu in Sardigna, mentres su prus bassu s’est verificadu in sa provincia de Carbonia- Iglesias.. Est su chi risurtat dae un’istudiu de su Sole -24 Oras in su cale si cunfrontant sos redditos de su 2014 cun sos de su 2010 dae sos cales risurtat chi su Sulcis-Iglesiente in su 2014 tenet unu redditu mediu de 20.338 euros. In sa classifica italiana su Sulcis est a su setantesimu postu, mentres sa provincia de Casteddu est a s’otantotesimu. Sighit Olbia-Tempiu cun d-unu redditu mediu de 20.187 euros.
Premiada cun sa medaglia de Cangrande in su Vinitaly sa cantina sociale de Durgale
Sa cantina sociale de Durgale at retziu sa medaglia de Cangrande comente ‘Benemerita de sa viticoltura italiana 2016’ in sa die inaugurale de sa ‘e 50 editziones de su Vinitaly, in presentzia de su Presidente de sa Repubblica Sergio Mattarella, de su Ministru po sas Politicas Agricolas Mauritzio Martina e de s’Assessore Regionale a s’Agricoltura de sa Sardigna Elisabetta Falchi.
Gian Roberto Casaleggio si ch’est mortu
Su cofondadore, paris cun Beppe Grillo, de su moimentu 5 istellas Gian Roberto Casalèggio si ch’est mortu a s’improvvisu in Milano, fit malàidu dae tempus e in su 2014 aiat tentu un’operatzione a su cherveddu e pu cussu teniat su berretolu in conca. Teniat 61 annos, essende naschiu in Milano in su 1954. Po more suo Grillo at annulladu s’ispetàculu chi teniat in programma in Nàpoli po eris.
8 martzu
Salude a sos ascurtadores de Ràdio Nùgoro Tzentrale
Significadu de sa festa de s’8 martzu, sa festa de sa femina
Sa festa de sa femina si festat cad’annu s’8 de martzu e est istada istituida siat po ammentare sas concuistas politicas, sociales e economicas de sas feminas e totu, siat po cumbatere sas discriminatziones e sas violentzias dae issas subiadas in su cursu de s’istòria. A pustis sa segunda gherra munduale, s’est fatu riferimentu, pro sa festa de sa femina, a su dannu capitadu in su 1908 in Niu Jork cando in d-una frabica tessile sunt mortas, pro curpa de un’incendiu, medas e medas operaias. Ma non totus sunt de acordu cun custa data, ma nd-ant bogadu pur’àteras. Siat comente si siat a sa fine s’est detzisu chi s’8 de martzu esseret sa data prus addata po celebrare sa festa de sa femina e ant puru seperadu sa mimosa comente fiore zustu e simbòlicu po rappresentare sa femina. E gai como nessunu ponet in discussione nen sa data, nen su fiore sa minosa. E cada 8 martzu si faghent manifestatziones in onore de sas feminas, si faghent cunvegnos, arresonos, dibatitos po discutere de temas chi interessant problemas de sas feminas betzos e novos. Si presentant libros, si faghent mustras, initziativas e milli àteras cosas chi apartenent a custu mundu coniugadu a su feminile.
Bisonzu de unire sas cooperativas e sos consortzios tra sas aziendas
S’est fata s’assemblea de sas cooperativas s’àtera die in Nùgoro e est istadu cunfirmadu su presidente provinciale Frantziscu Sanna dae parte de sos socios a pustis una discussione manna e longa inuve s’est faveddadu de unu modellu cooperativu comente impresa colletiva capassa de rigenerare su territòriu, de valorizare sos benes comunes, de permitere un’irvilupu vinchidore. Totus ideas chi sunt istadas esprimidas puru dae su sindigu de Nùgoro Andria Soddu chi at marcadu comente sa filosofia de sa cooperatzione est s’ùnica crae de letura de s’irvilupu locale in sos centros perifericos locales ca nessunu bivet bene si non bivet bene puru su vichinu suo.
Frantziscu Sanna at marcadu chi in custos urtimos bator annos at travalladu pro cambiare s’associatzione in una moderna agentzia de irvilupu locale, promuovende sa formatzione. S’ischit chi in sa zona de Nùgoro s’òperat in una realidade de disàgiu demogràfigu e cun graves disservìtzios e chin graves carèntzias de infrastruturas.
In Orgosolo si pessat zai a sas eletziones cumonales
Oje in su Comune de Orgosolo b’est su commissàriu, e duncas s’est zai pessande a sas eletziones cumonales democraticamente eletas dae sos citadinos. In sa pagina personale de Facebook su cossigeri de s’opositzione Mario Rubanu at fatu cherfiu cumprendere ite nde pessavant sos citadinos, faghende belle unu sondàgiu minore tra sa zente, tra sas difenentes fortzas polìticas po vìere si si podet arribare a un’acordu. Francu surpresas,sas eletziones si depiant fàghere in su mese de làmpadas -sustenit Mario Rubanu- E pu cussu si comintzant a numenare iscuardras a destra e a manca, ma de sicuru non b’est nudda. Pu cussu, deo dio nàrrere: puite non faghimus una lista ùnica? Afirmat, s’esponente politicu. Puite non faghimus un’ùnica lista civica chene istare dividendennos a destra o a sinistra? Como sa proposta ch’est fata. Bidimus ite rispondent a Mario Rubatu. B’est chie dimandat zente nova, caras novas, ma una lista ùnica, chi amministret cun bonu sensu comente podet fàghere unu bonu babu de familia, po su bene de sa vidda, ca si b’est unu fossu de che tutare, si bisonzat s’aba, si b’est de collire s’arga o necessitat sa trasparentzia non sunt nen de destra o de sinistra, ma sunt temas de afrontare po totu sa vidda.
Sa Turchia dimandat prus dinare a s’Unione Europea po sos migrantes
Sa Turchiat dimandat prus dinare a s’unione europea po sos migrantes e lu marcat su primu ministru turcu e totu paris arribadu a Bruxelles in s’atòviu chi at tentu cun sos vertices europeos. Sa Turchia difatis est pronta a intrare in s’Europa, e custu est su segundu vertice in pacos meses, ma medas sunt sas isfidas de afrontare galu in numene de sa solidariedade-affirmat su permier turcu.
Sighit su tempus malu in Italia finas a giovia
Paret chi in Italia su tempus malu sigat binas a giovia e sas previsiones siant de abba, granzola e fritu finas a giovia. Sa colonnina depiat sighire a abbassare tra oje e cras e fortzis a fine chida depiat torrare su tempus bonu cun s’anticiclone de sas azorras. Po como in sas zonas de muntagna est previdiu puru su nive.
7 martzu
Salude a sos ascurtadores de Ràdio Nùgoro Tzentrale
Sa Cgil marcat: S’Eni in Otana at lassadu solu ruinas como depet passare a sas bonificas de s’amiantu In su cunvegnu chi sa cgil at fatu s’àtera die po sas chistiones de s’amiantu b’est istada una bona dose de autocrìtica e su segretàriu provinciale Sarvadore Pinna at fatu presente chi fortzis in passadu non s’est cumpresu bene su problema . Ma como, at afirmadu, una cosa est sicura, non bi depent èssere mai prus mortos po amiantu, non bi depent essere istrumentalizatziones in custu tema, at marcadu su segretàriu provinciale de sa cgil de Nugoro. Semus inoghe – at marcadu Sarvadore Pinna- po nàrrere basta a sos mortos in su traballu e pro rivendicare s’armonia tra travallu, ambiente, salude e sicuresa chene pònnere mai prus a rìschiu sos traballadores.
Sa zovanedda si che fughit dae iscola mentres si faveddat de bullismu in Iglèsias in d-un’iscola superiore
Si faveddat sèmpere prus de bullismu in Sardigna, in totuve, in totu sas iscolas dae sas medias a sas superiores, in cada provìntzia, e bisonzu de dare atentzione e de istudiare totu sos casos. Pu cussu s’ordine de sos psicologos de Nùgoro at cossizadu chi bisonzavat unu psicòlogu in sas iscolas po cossizare sos insegnantes. E difatis sos casos de bullismu sunt sèmpere prus medas. S’àtera die in Iglèsias in d-una iscola superiore una zovanedda si ch’est fughia pianghende mentres unu commissàriu capu fiat comintzande una relatzione pròpiu supra su bullismu e su dirigente iscolàsticu at fatu presente chi cussa fiat solu s’ùrtima vitima de tantos casos dilicos capitados in cussu istituto e chi bi fint tropu casos meda preocupantes.
Torrademi su furgone, narat Crescente Tuveri de Siniscola
A Crescente Tuveri, su paneteri cun sa butega in Siniscola, ma residente in Posada, che l’ant furadu su furgone sa casione passada e est isperande chi che liu torrent dae una die a s’àtera ca li bisonzat po su travallu suo ca si nono non podet sighire a andare a dainnantis.. E tra s’àteru depet galu sighire a pagare sas ratas de su mezu chi est impreande po tirare a campare-ispiegat su giovanu- Po piaghere, mi lu torrent deretu ca mi servit po distribuire su pane in sos negossios de sa zona e duncas non de poto faghere a mancu.
In Irgoli si presentat su libru de Giacomo Mameli Sas piciocas sunt partidas
Martis, oto martzu, sa die de sa festa de sas feminas in Irgoli, po initziativa de s’amminitratzione cumonale si presentat su libru de su giornalista e iscritore Giacomo Mameli “Sas piciocas sunt partidas”, Istòrias de feminas e de emigratzione. Est custa un’òpera chi tratat de su tema de su travallu de sas feminas ,mescamente de su travallu de s’emigratzione de sas feminas a pustis sa segunda gherra munduale cando medas piciocas sardas sunt partidas a foras a faghere sas tzeracas, su contràriu de su chi est capitande como po sas extra-comunitàrias chi benint in Sardigna po assìstere sos antzianos, po fàghere sas badantes. Est unu libru, custu de Mameli, chi tocat belle totu sas viddas sardas ca bi sunt esèmpios de zovaneddas chi ant tentu esperièntzia sìmiles in medas famìlias ca su bisonzu fit meda. Custa initziativa benit fata po ingustare sa zente a sa lettura de sos libros. Un’àteru libru est zai istadu presentadu dominiga passada e àteros si nde ant a presentare in su tempus venidore sèmpere dae parte de s’amministratzione guidada dae su sindigu Juvanne Porcu.
S’Unione Sarda festat s’8 martzu cun unu libru po sas feminas sardas ispetziales
Dae martis 8 martzu at a èssere presente in totu sas edicolas de s’isula de Sardigna a su femminile. Istòrias de feminas ispetziales, una proposta editoriale nova de sa ‘Biblioteca de s’identidade’ direta dae su giornlista de s’Unione sarda Gianni Filippini. Frutu de una collaboratzione tra s’Unione Sarda ‘Sa Femina Sarda’ su volume proponet prus de trinta profilos de personàgios mannos de feminas non sèmpere bene contados dae sos istòricos. Totus feminas sas protagonistas de su libru, totus de feminas sas firmas ( francu sa nota introdutiva de Gianni Filippini). Comente totu sas òperas de sa ‘Biblioteca de s’identidade’ puru custa est de artu livellu culturale e a unu pretziu bassu(4,80 euros, in prus su prestziu de su giornale). Sardigna a su femminile, Istòria de feminas ispetziales at a èssere presentada s’8 de martzu, a sa 6 de bortaedie, in sa sala de sos cunvegnos de su giornale, in sa sede in sa pratza ‘S’Unione Sarda” in Casteddu.
Su Pd blocadu: galu gherra tra Soru e sa majoria chi lu susteniat. Su segretàriu de su partidu democraticu sardu est galu Renatu Soru, ma non b’est prus sa majoria chi lu sustenit dae unu bonu pacu de tempus, e sa situatzione non si risolvet e benit rinviada dae bindighi dies in bindighi dies; epuru sunt sèmpere prus acurtziandesi sas eletziones amministrativas e galu non sunt craras sas alliantzias propiu po sa crisi inintro su partidu democraticu, ca una parte de sos chi susteniant a Soru como si sunt ritirados in s’Aventinu.
Salude a sos ascurtadores de Ràdio Nùgoro Tzentrale Fausto Piano, su tecnicu de Caputerra, secuestradu in su mese de truvulas passadu in Lìbia, paris cun àteros bàtoro collegas de sa Dita Bonati est istadu mortu in d-una isparatòria in Lìbia e totu in sa tzitade de Sabrata. Paris cun issu est mortu puru un’àteru secuestradu italianu Sarvadore Failla, sicilianu, chi triballavat sèmpere in sa bonati. Non si cumprendet galu bene comente suni andados sos fatos, si sos ostagios siana istados usados comente iscudos umanos dae sas forzas de s’isis, o siana istados mortos mentres los trasferiant dae unu logu a s’àteru. Totu est galu de crarire. Sas familias como sunt serradas in su dolore in domo issoro, mentres prima che fint dae trtvulas isetande sèmpere notissias dae su ministeru de sa sorte de sos secuestrados. Sos bandidos de sa maxirapina de Tàtari ischiant totu Paret chi esserent ischiu totu sos bandidos de sa rapina milionaria de sa mondialpol de Tàtari e paret chi esserent connotu difatis propiu sos puntos debiles de su sistema de sicuresa. E difatis ant apertu su muru cun s’iscavadore propiu in s’unicu tretu chi non fit blindadu e duncas chie lill’at cunfidadu custu segretu si no calicunu de intro? Ma puru sas fortzas de s’ordine paret chi non siant arribadas deretu, ma chi che siant passados 20 minutos prima de s’interventu issoro. Fortzis ant cherfiu evitare su cunflitu? Su provveditore serrat sa classe de s’iscola cun d-unu pitzinnu solu in Nùgoro Bi fit unu pitzinnu solu in d-una classe de una terza elementare in Nùgoro e custu pitzinnu non podiat sighire a fecuentare cust’iscola in d-un’aula boida po una chida e pianghiat e teniat totus sas resones. Su dirigente iscolasticu regionale Frantziscu Felitziani at imbiadu a Nùgoro un’ispetore po esaminare sa situatzione e , a sa fine, s’est detzisu de abolire sa classe e de ponnere fine a sas penas de su pitzinneddu cun pacas dies de pasu e de curas in domo sua. Su bullismu sèmpere prus violentu, como unu casu puru in Aristanis in s’iscola media Unu piciocu de un’iscola media de Aristanis rientrat a domo sua cun s’ischina cada die martoriada dae unu cumpanzu prus mannu de issu, sas pinnas secadas in duos, e tando sighint sèmpere menetzas, ingiùrias, ispintas, punzos gai violentos chi carchi vorta sa mamma est istadas custrinta a lu ricoverare puru a s’ospidale. E custas sunt sas fertas de su corpus, ma bi sunt sas fertas de s’anima, chi li dolent meda puru cussas a su puntu chi su piciocu non cheret prus torrare a iscola. E su casu lu connoschent bene totus, sos insegnantes, su dirigente iscolasticu, sos carabineris. Sa mama est disisperada e dimandat azudu ca non de podet prus. Custos casos de bullismu duncas sunt ispartos in totuve, in totu sa Sardigna e bisonzu de intervènnere cun firmesa ca si nono podent sutzèdere dannos mannos. Minimant sos fallimentos in Sardigna in su 2015 Sunt istadas 243 sas impresas chi ant fallidu in su 2015 in Sardigna in su 2015 rispetu a sas 294 de su 2014, duncas un’àteru singnale positivu de s’economia regionale, cussideradu chi tra su 2009 e su 2014 su nùmeru de fallimentos in s’ìsula est crèschidu de su 175%, unu record tra sas regiones italianas. In su 2015 però s’unicu setore chi est galu in d-una situatzione de dificultade est in s’edilìtzia cun 58 fallimentos rispetu a sos 45 de su 2014. Su fumu passivu: Sos giudices de sa cassatzione ant cundennadu sa rai a pagare 32 miza euros a una condutrice in pensione po dannos biològicos e morales po su fumu passivu ca sas circulares e diretivas non bastant a cuntrastare sos rìschios contr’a su fumu passivu e a sos dannos chi custu podet cuasare. Sa compora de sas domos in Italia aumentat de su 6,5% in su 2015 Su mercadu de sas domos si torrat a moere, in Italia e aumentat de su 6,5% in su 2015, in Milano de su 13,4%, ma in Roma solu de su 0,8%. Duncas un aumentu rispetu a su 2014 b’est istadu e est de marcare, cheret nàrrere chi carchi cosa s’est moende a livellu natzionale, mescamente in su nord., prus pagu in Roma inuve su cambiamentu est propiu lentu, no arribat mancu a s’1%, ma chissai chi carchi cosa de prus oc’annu inibe puru si biat.
Ite Novas in onda alle ore: 7.00 14.30 19.00